Hukukun Asıl Kaynakları

Hukukun Asıl Kaynakları Nelerdir?

Hukukun esas (asıl-asli) kaynakları kendi içinde, “yazılı kaynaklar” ve “yazısız kaynaklar” olmak üzere ikiye ayrılır. Yazılı kaynaklar anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmeliktir. Hukukun yazısız kaynakları ise örf ve âdettir.

Hukukun Yazılı Kaynakları

Hukukun yazılı kaynaklan herhangi bir yetkili makam, kişi veya kurul tarafından konulan sürekli, genel ve soyut hükümlerdir.

Hukukun Yazılı Bunlar;

• Kanun (Yasa)
• KHK (Kanun Hükmünde Kararnameler)
• Tüzük
• Yönetmelik
• Genelge, Sirküler, Tamim
• Kararname
• Uluslararası Antlaşmalardır.

Hukukun Yazısız Kaynakları

Herhangi bir makam tarafından konulmayan, kendiliğinden oluşan, toplum vicdanında yer alan ve bazı hukuk dallarında tali (ikinci derecede) hukuk kaynağı olan yazısız hukuk kurallarıdır. Hukuk sistemimizde örf adet hukuku olarak ifade edilir.

Toplum içindeki bir davranış kuralının örf ve âdet hukuku kuralı olarak geçerli olabilmesi için şu üç şartı yerine getirmesi gerekir: Bir kere, söz konusu davranışın çok eski zamanlardan beri sürekli olarak tekrarlanıyor olması gerekir. Buna örf ve âdetin maddî unsuru veya şartı denir. İkinci olarak, söz konusu o davranış biçimine uyulmasının zorunlu olduğu yolunda toplumda genel bir inanç doğmuş olmalıdır. Buna örf ve âdetin manevî unsuru veya “genel inanç” şartı denir. Üçüncü olarak, ilk iki şartı gerçekleştiren bir davranış kuralının, hukukun kaynağı olabilmesi için hukuk düzeni tarafından tanınmış, hukuk düzeni tarafından desteklenmiş olması gerekir. Bu üçüncü hususa hukukîlik unsuru veya devlet desteği şartı denir.

Hukukun Yardımcı Kaynakları

Bir hukuki uyuşmazlığın çözümünde hâkimin gerekli olması durumunda yazılı ve yazısız kaynaklardan sonra başvurduğu kaynaklardır. Bunlar;

a. Doktrinler (ilmi görüşler): Tartışmalı olan hukukî konularda hukuk bilim adamlarının ileri sürmüş oldukları, görüş, düşünce ve kanaatlerdir.

b. İçtihatlar (Yargısal Kararlar):Mahkemeler tarafından verilen kararlardan çıkan hukuk kurallarıdır. Hâkimler karar verirken davadaki olaya benzer bir olay hakkında üst mahkemelerin daha öne vermiş oldukları kararı dikkate alarak karar verirler. İşte örnek alınan bu üst mahkeme kararı, “içtihat” olarak kabul edilir.

Hukukta asıl önemli olan hukuk kurallarının yazılı olması olduğundan müteaddit hukuk kuralı “yazılı kaynaklar” arasında yer alır.