ULUSLARARASI TIR SÖZLEŞMESİ

Uluslararası Tır Sözleşmesi Nedir?

Kıta Avrupası ile Ortadoğu ülkeleri arasında yoğun durumda bulunan karayolu taşımacılığı faaliyetlerinin düzenlenmesi uluslararası bir sözleşme yapılması zorunluluğunu ortaya koymuştur. Bu amaçla 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre’de Avrupa ülkelerinin hemen-hemen tümünün katılımıyla, “TIR Karneleri Himayesinde Milletlerarası Mal ve Eşya Nakliyatına Dair Gümrük Sözleşmesi” imzalanarak yürürlüğe konulmuştur.

Bu Sözleşmenin Amacı; karayolu ile yapılacak nakliyatta araçlara özel bir belge olan TIR (Transit International Routier = Uluslararası Karayolu Taşıması) karnesi verilmesi ve bu karneye sahip araçlar ile bu Sözleşmeye taraf ülkeler arasında yapılacak transit taşımacılıkta teminat aranmamasıdır. Bu karne, eşyanın vergi ve resimler karşılığı (teminat) olarak işlem görmekte ve transit işlemlerini kolaylaştırmaktadır.

TIR Sözleşmesi’ne (1959) ülkemizin katılımı 24 Mayıs 1966 Tarihinde (6/5191 ve 6/6228 Sayılı Kararnameler ile) gerçekleşmiştir.

Aradan geçen uzun süre zarfında, Birleşmiş Milletler Teşkilatı, değişen ve gelişen şartlara göre sözleşmenin 1959 tarihli TIR Sözleşmesi’nin yeniden gözden geçirilmesi gereğini duymuş, uygulanmakta olan bu sözleşmenin yerini almak üzere 14 Kasım 1975 tarihinde, Cenevre’de yeni bir sözleşmesini üye ülkelerin imzasına sunmuştur. Yeni “1975 TIR Sözleşmesi”, altmış iki ülke tarafından imzalanarak yürürlüğe konulmuştur. Ülkemizin bu sözleşmeye katılımı 31 Mart 1985 tarihinde, 85/8993 sayılı Karar ile olmuştur.

Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın 1996 yılından itibaren sürdürdüğü toplantılar sonucunda 1975 TIR Sözleşmesi’nin bazı maddeleri tadil edilmiş ve bu sözleşmeye 9 numaralı ek ilave edilmiştir. Tadiller ve 9 numaralı ek Şubat 1999 tarihinden itibaren yürürlüğe konulmuştur. Ülkemiz, 1975 TIR Sözleşmesi revizyonuna, Şubat 1999 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde 6 Haziran 1999 tarihli, 99/12863 sayılı Karar ile katılmış bulunmaktadır.

Transit eşya taşımacılığını düzenleyen çok yönlü bir sözleşme olan TIR Sözleşmesi kurallarının uygulanmasında taraf ülkelerde kefil kuruluşlar görevlendirilmiş olup, ülkemizde bu kuruluş Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’dir. TOBB bu sözleşmenin tatbikatında Birleşmiş Milletler tarafından vazifelendirilmiş olan Uluslararası Kara Nakliyatı Birliği (IRU)’ne üye olmuş ve TIR karnesi himayesinde nakliyat sistemi hakkında IRU tarafından konulan esaslara riayet edeceğine dair taahhütname vermiştir. IRU tarafından bastırılarak üye ülkelerin kullanımına sunulan TIR karneleri ülkemizde TOBB’den temin edilmektedir. Türk karayolu taşımacılığının uluslararası işlemlerdeki sorumluğunu bir dernek hüviyetinde bulunan Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) yürütmektedir. TIR Sisteminin Uygulama Alanları

TIR Karnesi uluslararası kara taşımacılığını dolayısıyla uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasını sağlayan bir gümrük transit belgesidir.

Eşya, TIR Karnesi himayesinde hareket noktasındaki gümrük idaresinden, varış noktasındaki gümrük idaresine kadar bir prosedür altında taşınır ve bu prosedüre TIR Sözleşmesi kapsamında TIR taşıması denir.

Tır Sözleşmesi; Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu UNECE gözetiminde özenle hazırlanan TIR Karnesi himayesinde eşyaların uluslararası taşınmasına dair gümrük sözleşmesidir. 1975 TIR Sözleşmesi 1978 yılından itibaren günün gelişen ekonomik şartlarına uygun olarak 20 defa revize edilmiş, en son yapılan değişiklikler 12 Mayıs 2002 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. TIR karneleri himayesinde, TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynerlar ile yapılması gerekmektedir.

TIR Sözleşmesi ve bu Tebliğ hükümlerine uyulması kaydı ile

a. Mühürlü taşıtlar ve konteynerlar içinde taşınan eşyadan, yol boyundaki Giriş Gümrük
İdareleri’nde gümrük vergileri, KDV, fon veya teminat istenmez,

b. Karayolu taşıtları, taşıt dizileri veya konteynerlarda gümrük mührü altında taşınan eşya genel
kural olarak, yol boyu gümrük idarelerinde muayeneye tâbi tutulamaz.

Genel kural bu olmakla birlikte, istisnai durumlarda ve özellikle bir yolsuzluk şüphesi halinde, suistimalleri önlemek için yol boyu gümrük idareleri de eşyayı muayene edebilirler.

TIR karnesi kapsamında yapılacak bir taşımada kefil kuruluşun garantisinin geçerli olabilmesi için; TIR karnesinin TIR Sözleşmesi hükümlerine uygun ve doğru olarak düzenlenmiş olması gerekir.

TIR Sözleşmesi’ne taraf olan ve uygulayan ülkeler ile bu ülkelerde TIR karnesi vermeye yetkili kefil kuruluşların listesi ve bu kuruluşlar tarafından verilen TIR karneleri kapağının 4.satırına basılan kaşe veya mühür ile atılan imza örnekleri Müsteşarlıkça (Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü) genelge olarak yayımlanır. Bu kefil kuruluşlardan başka kuruluşlar tarafından verilen karneler kabul edilmez. Bu kefil kuruluşlardan başka kuruluşlar tarafından verilen karneler kabul edilmez.

TIR Sisteminin Prensipleri:TIR Sistemi eşyanın uluslararası taşınmasında kullanılan bir gümrük transit sistemidir. Dayandığı beştemel prensip vardır.

1. Araç ve Konteynerların Güvenliği:

Eşya mühürlü araç ya da konteynerda taşınır. Bu araçlar gümrük makamları tarafından onaylanır ve bu onay her iki yılda bir yenilenir.

2. Uluslararası Garanti Zinciri:

Taşıma işlemi süresince oluşabilecek düzensizlikler nedeni ile ortaya çıkan gümrük vergi ve resimleri, uluslararası garanti zincirinin güvenliği altındadır.

3. TIR Karnesi:

Eşyanın uluslararası taşıması için düzenlenen TIR Karnesi tüm giriş, çıkış yada transit ülke gümrük makamları tarafından kabul görmüş bir garanti belgesidir.

4. Gümrük Kontrollerinin Karşılıklı Olarak Tanınması:

Hareket gümrükleri tarafından alınan güvenlik önlemleri transit ve varış gümrük idarelerince kabul görür.

5. Kontrollü Giriş:

TIR Sisteminde Karne verme ve garantör kuruluş olma görevi yetkili ulusal makamlarca verilir.Taşımacılar için ise sisteme giriş karne veren ve garantör kuruluş ile ulusal gümrük makamlarıtarafından verilir.