İş Hukukunun Kaynakları

İş Hukuku

3.119

İş Hukukunun Kaynakları Nelerdir?

Yasama Kaynakları

İş hukukunun temel kaynağı, Anayasa ‘dır. Anayasadan sonra iş hukukunun temel kanunları arasında en önemlisi 4857 sayılı İş Kanunu olarak karşımıza çıkmaktadır. 854 sayılı Deniz İş Kanunu ile 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlar ile Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunlar da İş Kanunu benzeri düzenlemeleri ile iş hukuku açısından önem taşımaktadır.

Toplu iş hukuku alanında ise 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ve 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu da iş hukukunun önemli kaynaklarındandır.

Yürütme Kaynakları

İş hukukunda uygulamaya ilişkin ayrıntılar yürütme organı tarafından çıkarılan tüzük ve kararnameler ile başbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılan yönetmeliklere bırakır.

Yargı Kaynakları

Çalışma yaşamında ortaya çıkan çeşitli iş uyuşmazlıklarına ilişkin mahkemelerce verilen kararlar iş hukukunun önemli kaynaklarından bir başkasıdır.

İş Hukukunun Uluslararası Kaynakları

İş hukukunun uluslararası kaynakları arasında, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (İLO) hazırladığı Uluslararası Çalışma Sözleşmeleri ve Tavsiyeleri, Avrupa Birliğinin, Avrupa Konseyinin sözleşmeleri ile ikili sözleşmeler sayılabilir.

İş Hukuku’nun Kaynakları Tablosu

Kategori	Kaynak Türü	Kısa Tanım
A. Genel Kaynaklar	1. Ulusal Kaynaklar
	a) Anayasa	Hukuk düzeninin en üstün kaynağı, temel hukuk kurallarını içerir.
	b) Kanunlar	İş Kanunu, Sosyal Sigortalar Kanunu gibi doğrudan iş ilişkilerini düzenleyen yasalar.
	c) Tüzükler	Kanunların uygulanmasını gösteren, Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan düzenlemeler.
	d) Yönetmelikler	Kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlayan idari düzenlemeler.
	e) Bakanlar Kurulu Kararları, Genelge, Resmî Tebliğler	Kanunları açıklayan veya uygulamasını gösteren idari düzenlemeler ve talimatlar.
	f) Yargı Kararları ve Öğreti	Mahkeme kararları (özellikle Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları hariç bağlayıcılığı yok) ve bilimsel görüşler.
	g) Örf ve Âdet	Uzun süreli uygulamalar sonucu oluşan yazılı olmayan hukuk kuralları.
	2. Uluslararası Kaynaklar
	Uluslararası Antlaşmalar	İş gücü ve sosyal güvenlik konularına ilişkin ikili veya çok taraflı (örn. ILO Sözleşmeleri) antlaşmalar.
B. Özel Kaynaklar	1. İş Sözleşmesi ve Toplu İş Sözleşmesi	İşçi-işveren arasında kurulan bireysel veya sendikalar arasında yapılan toplu iş ilişkisi düzenleyicileri.
	2. İşyeri İç Yönetmelikleri	İşverenin tek taraflı olarak hazırladığı, işyeri çalışma koşullarını belirleyen kurallar.
	3. İşyeri Uygulamaları	İşyerinde düzenli olarak tekrarlanan ve iş sözleşmesi hükmü haline gelen uygulamalar.
	4. İşverenin Talimatları	İşverenin yönetim hakkına dayanarak, iş görme borcunun yerine getirilme şeklini belirleyen emirler.

İş Hukuku’nun Kaynakları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

İş Hukuku’nun genel kaynakları nelerdir?
- Anayasa, Kanunlar (İş Kanunu vb.), Tüzükler, Yönetmelikler, Bakanlar Kurulu Kararları/Genelgeler, Yargı Kararları, Öğreti ve Örf ve Âdetler ulusal genel kaynaklardır. Uluslararası antlaşmalar da bu kategoriye girer.
Yargı kararları İş Hukuku için bağlayıcı mıdır?
- Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları dışındaki yargı kararları genel olarak bağlayıcı değildir, ancak kanunların yorumlanmasında ve boşlukların doldurulmasında önemli rol oynar.
İş Hukuku’na özgü kaynaklar (özel kaynaklar) nelerdir?
- İş Sözleşmesi, Toplu İş Sözleşmesi, İşyeri İç Yönetmelikleri, İşyeri Uygulamaları ve İşverenin Talimatları İş Hukuku’nun özel kaynaklarıdır.
İş sözleşmesi ile toplu iş sözleşmesi arasındaki temel fark nedir?
- İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasındaki bireysel ilişkiyi düzenlerken; toplu iş sözleşmesi, işçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında yapılan ve toplu düzeyde iş ilişkilerini düzenleyen bir kaynaktır.
İşyeri iç yönetmeliği nasıl bir kaynaktır?
- İşverenin belirli bir işyerinde çalışma koşullarını tek taraflı olarak belirlediği, objektif ve genel nitelikte bir düzenlemedir. Türk Borçlar Kanunu’nda genel işlem koşulu olarak kabul edilir.
Bir uygulamanın işyeri uygulaması haline gelmesi için ne gerekir?
- İşyerinde düzenli olarak tekrarlanması ve işçide bu uygulamanın devam edeceğine dair bir güven oluşması gerekir. İşveren bu uygulamadan tek taraflı olarak dönemez.
İşverenin talimatları her zaman bağlayıcı mıdır?
- İşverenin talimatları, iş koşullarını belirleyen kaynaklardandır ancak kanunlara veya sözleşmelere aykırı olmamalı ve bu konuda bir düzenleme bulunmamalıdır.