Bölüm 2 Tır Karnelerinin İdaresi İle İlgili İşlemler Nedir?
Uluslararası taşımacılık sektöründe, operasyonun sadece “yükü teslim etmekle” bitmediğini profesyoneller çok iyi bilir. Asıl süreç, TIR Karnesinin usulüne uygun kapatılması (ibra edilmesi) ve belgelerin doğru yönetilmesiyle tamamlanır.
Bu yazımızda, TIR karnelerinin idaresi, saklanması gereken evraklar ve en çok korkulan senaryo olan “TIR Sisteminden Askıya Alınma” durumlarını, mevzuata (özellikle Bölüm 2, 8 ve 9) uygun şekilde, anlaşılır bir dille ele aldık.
1. TIR Karnelerinin İdaresi ve Kayıt Tutma Zorunluluğu
Bir nakliye firması olarak, operasyon bittikten sonra bile geriye dönük izlenebilirliği sağlamak zorundasınız. Olası bir gümrük incelemesinde veya kefil kuruluş denetiminde, aşağıdaki bilgilerin elinizin altında olması hayati önem taşır.
Kayıtlarınızda mutlaka bulunması gereken detaylar şunlardır:
- TIR Karnesinin işlem gördüğü (ibra edildiği) gümrük kapılarının isimleri.
- Varış veya çıkış gümrüklerine giriş-çıkış tarihleri.
- Alıcı firma bilgileri.
- Karnenin kefil kuruluşa (Odaya) iade edildiği tarih ve iade yöntemi (Kargo, elden, kurye vb.).
Kanıt Niteliğindeki Belgeler Neden Saklanmalı?
Eşyanın gümrüğe sorunsuz teslim edildiğini kanıtlamak, taşıyıcının sorumluluğundadır. Aşağıdaki belgeler, olası bir “düzensizlik” veya “kayıp eşya” suçlamasında sizin sigortanızdır:
- CMR Belgesi: Gönderici ve alıcı imzalı nüshası.
- Teslim Tutanakları: Malın teslim alındığına dair depo/antrepo fişleri.
- Gümrük Mühürlü Belgeler: İlgili gümrük idaresinin kaşe ve imzasını taşıyan her türlü evrak.
Uzman Notu: Eğer bir sorun yaşanırsa veya TIR işlemini sonlandırma belgesini alamazsanız, Bölüm 8 (Yolsuzlukların Çözümü) prosedürlerini devreye sokmalısınız. Karnenin iade edilemediği durumlarda ise Bölüm 9 talimatları geçerlidir.
Ayrıca bakınız: Tır Karnesinin Kullanılmasına İlişkin Kurallar
2. TIR Sisteminden Askıya Alınma ve Yetki İptali
Sektörün en ciddi konusu, TIR sistemine erişim hakkının kaybedilmesidir. Taahhütnameyi imzalayarak, kefil kuruluşun (Türkiye’de TOBB) belirli durumlarda yetkinizi kısıtlayabileceğini kabul etmiş sayılırsınız.
İşte yetki askıya alma ve fesih süreçlerinin işleyişi:
a. Kefil Kuruluşun Yetkisi
Kefil kuruluş, kendi inisiyatifiyle veya belirlediği kurallara uymadığınız gerekçesiyle, ön bildirimde bulunmaksızın TIR Karnesi almanızı geçici veya kalıcı olarak durdurabilir.
b. Uluslararası Otoritelerin (IRU) Kararı
IRU (Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği) veya sigorta şirketleri risk görürse, firmanın sisteme erişiminin askıya alınmasını talep edebilir. Bu durumda yerel kefil kuruluş, bu kararı uygulamakla yükümlüdür.
c. Gümrük İdarelerinin İhraç Kararı (Madde 38 ve 6.4)
- Madde 38 (Bölgesel İhraç): Bir ülkenin gümrük idaresi, ciddi bir ihlal nedeniyle sizi o ülke topraklarında TIR sisteminden men edebilir. (Örneğin; Bulgaristan gümrüğü sizi yasaklayabilir, ancak diğer ülkelerde çalışmaya devam edebilirsiniz. Ancak bu durum genellikle kefil kuruluş tarafından genel bir askıya almayı tetikler).
Madde 6.4 (Tam Fesih): Kendi ülkenizin gümrük idaresi yetkinizi tamamen iptal ederse, elinizdeki tüm karneler geçersiz sayılır.
Özet Tablo: Askıya Alma Türleri ve Sonuçları
Aşağıdaki tablo, firmanızın karşılaşabileceği kısıtlama türlerini ve yapmanız gerekenleri özetler.
| Durum / Karar | Kararı Veren Merci | Sonuç ve Yapılması Gerekenler |
|---|---|---|
| Geçici Askıya Alma | Kefil Kuruluş / IRU | Yeni karne verilmez. Kefil kuruluşun talimatları beklenir. Mevcut karneler duruma göre kullanılabilir veya iade istenir. |
| Kalıcı Askıya Alma (İhraç) | Kefil Kuruluş / Sigortacılar | ACİL: Elinizdeki tüm (kullanılmış/kullanılmamış) TIR karnelerini derhal iade etmelisiniz. İade edilmeyenler “geçersiz/çalıntı” olarak sisteme işlenir. |
| Madde 38 (Ülke Yasağı) | Yabancı Gümrük İdaresi | Sadece o ülkede TIR işlemi yapamazsınız. Ancak bu durum genellikle firmanın genel güvenilirliğini etkiler ve topyekün askıya almaya dönüşebilir. |
| Yetki Feshi (Madde 6.4) | Ulusal Gümrük İdaresi | TIR sistemine giriş yetkisi tamamen biter. Kullanımdaki tüm karneler anında geçersiz ilan edilir. |
TIR Karnelerinin Yönetimi: İbra, Arşivleme ve Yetki Süreçleri
Askıya alma kararı tebliğ edildiğinde elimdeki TIR karnelerini ne yapmalıyım?
Eğer karar “kalıcı askıya alma” ise, elinizdeki tüm karneleri derhal kefil kuruluşa iade etmelisiniz. İade etmediğiniz karneler sistemde “geçersiz” olarak işaretlenir ve sınır kapılarında el konulur, bu da hukuki süreci zorlaştırır.
TIR karnemi kaybettim, ne yapmalıyım?
Derhal kefil kuruluşa ve en yakın gümrük idaresine bilgi vermelisiniz. Bölüm 9 kapsamında kayıp beyanında bulunarak karnenin sistemden düşülmesini ve geçersiz kılınmasını sağlamalısınız.
Kefil kuruluş (TOBB) beni neden önceden uyarmadan sistemi kapattı?
İmzaladığınız Taahhütname gereği, kefil kuruluş riskli gördüğü durumlarda (örneğin yüksek tutarlı bir kaçakçılık şüphesi veya teminat yetersizliği) ön bildirim yapmaksızın erişimi kesme hakkına sahiptir. Bu, sistemin güvenliği için alınan bir önlemdir.
