Avans Nedir?

Emeği ile geçinen ve çalıştıktan sonra kendilerine ücret ödenmesi esas olan işçiler, içinde bulunacakları zorunluluklar sebebiyle, hak ettikleri ücretin bir kısmını “avans” olarak işverenden isteyebilirler.

İş Hukukuna Göre Avans Nedir?

İş Kanunu işçi ve işveren arasındaki istihdam ilişkisini düzenleyen temel kanundur. Bu itibarla avansın kapsamı İş Kanunu’nda da yer almaktadır. İş Kanunu bu konuda herhangi bir hüküm içermemektedir. 4857 sayılı İş Kanunu, işçi ücretlerinin nasıl ve ne zaman ödeneceğini düzenlemektedir. Kanunun hiçbir maddesinde çalışanın alabileceği avans veya avans almanın şartları ile ilgili bir açıklama yer almamaktadır. Ayrıca İsviçre Borçlar Kanunu’nda avans ödemelerine ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır.

İlginizi Çekebilir: İş Hukukunun Uygulama Alanları

Türk Borçlar Kanununda Avans

İş Kanunu’nda avans ödenmesine ilişkin bir açıklama bulunmamakla birlikte Borçlar Kanunu’nda buna ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. İsviçre Borçlar Kanunu’na göre, bir çalışanın avans alabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. 406. maddeye göre, işçinin zorunlu bir ihtiyacının olması gerektiği ve işverenin, borcunu ödeyebiliyorsa, işçiye menfaat oranında avans vermesi gerektiği belirtilmiştir.

İş Hukukunda Avans Uygulamaları

İş ilişkilerinde sıkça karşılaşılan bir durum olan avans, işçiye/gemi adamına ileride hak edeceği ücrete mahsuben yapılan ön ödemedir. Ancak bu konuda İş Kanunu’nda doğrudan bir düzenleme bulunmazken, diğer kanunlar ve uygulamalar farklılık gösterebilir. İşte avansın çeşitli yönlerden bir tablosu:

Avansın Niteliği ve Kapsamı	Açıklama ve İlgili Kanun Maddesi/Durum
Tanımı	İşçiye/gemi adamına iş sözleşmesinde belirlenmiş olan tarihte ödenecek ücret alacağına mahsuben yapılan ön ödemedir. Yüksek Mahkeme’ye göre, işçinin henüz ücrete hak kazanmadığı dönemde ihtiyacına karşılık işverence yapılan ödemedir.
Avans Sayılmayan Durumlar	İşçiye işe başlamadan veya işe başladığı sırada verilen para avans olarak değerlendirilemez, çünkü henüz çalışma olmadığından hak edilmiş bir miktar söz konusu değildir.
İş Kanunu (4857 Sayılı)	Doğrudan bir avans düzenlemesi bulunmamaktadır. İş Kanunu’nun 32. maddesi uyarınca ücret en geç ayda bir ödenir ve işçi çalıştıktan sonra ücrete hak kazanır.
Borçlar Kanunu (6098 Sayılı)	Temel düzenleme 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 406. maddesinin son fıkrasındadır. Buna göre, işveren işçiye zorunlu ihtiyacının ortaya çıkması halinde ve hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda ise, hizmetiyle orantılı olarak avans vermekle yükümlüdür. İş Kanunu’na tabi sözleşmelere de uygulanır.
Avans Ödeme Yükümlülüğü	Sözleşmelerde aksi belirtilmedikçe, avans ödeme yükümlülüğü işçinin hizmet ediminin ifasından sonra ortaya çıkar.
Genel Uygulama	Çoğu işyerinde, talep eden işçilere genellikle ayın 15’inde, aylık ücretin yarısı kadar avans ödemesi yapılmaktadır.
Basın İş Kanunu (5953 Sayılı)	Basın İş Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca gazetecinin ücreti peşin ödenir. Bu nedenle işverenin gazetecilere avans ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Deniz İş Kanunu (854 Sayılı)	Kanun’un 6. maddesi, gemi adamı ile işveren arasındaki yazılı hizmet sözleşmelerinde avans şartlarının yer almasını zorunlu kılar. 30. maddeye göre ise işveren, istek halinde hizmet akdinde yazılı esaslara göre avans ödemek zorundadır.
Sözleşmesel ve Uygulama Tabanlı Avanslar	TBK kapsamında olmayan bir avans ödemesi, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanabilir. Ayrıca, yasal veya sözleşmesel koşullar dışında, işverenin takdirine bağlı olarak işyeri uygulaması haline gelmiş avans ödemeleri de olabilir.